“1+1=2” zo heet de monumentale sculptuur  in Cor-Ten-staal van Hilde Van Sumere  aan de VRT-ingang van het Reyersgebouw in Schaarbeek. Die titel is in de specifieke omroepcontext allicht voor meerdere interpretaties vatbaar. Het werk werd door de VRT in 1985 geïnstalleerd en is maar één van de vele kunstwerken  op de Reyerssite.

De aankoop paste in een traditie die teruggaat tot de bouw van de omroep in de jaren '60. De bazen van de toen nog unitaire BRT-RTB beslisten om de kale 'mediafabriek' met kunst te verfraaien.  Dat zijn vervlogen tijden, beide omroepen gaan al lang hun eigen weg. Maar soms duikt dat gemeenschappelijk verleden toch weer op waar je het allerminst verwacht, bijvoorbeeld in het kunstpatrimonium.

Binnenkort start de VRT aan de Reyerslaan met een groot bouwproject. In 2022 worden de nieuwe mediafaciliteiten geïnstalleerd en zal er – letterlijk en figuurlijk – in een totaal andere omgeving gewerkt worden. Het huidige gebouw heeft dan geen nut meer. Wat er met de zogenaamde 'grote kunstwerken' aan de hoofdingang (de z.g. ingang BC) en in de centrale middengang gaat gebeuren, is nog een groot vraagteken. Dat ze samen met de Franstalige omroep gekocht werden, is niet het grootste probleem. Wel dat ze tot het onroerend patrimonium van de Reyerssite behoren.

Grote kunstwerken voor het publieksgedeelte.

De bouw van de Reyerssite start in 1964 en is afgerond in 1978. Hoewel het dan nog niet verplicht is, wordt een

percentage van de bouwkosten voor kunstaankopen gereserveerd. Enkele leden van de raden van bestuur en de directeurs-generaal van BRT en RTB vormen onder leiding van historicus en voorzitter van de Raad van Bestuur Adriaan Verhulst de  'decoratiecommissie'. Die commissie kiest resoluut voor de toonaangevende namen uit de Belgische kunstwereld. De 'grote kunstwerken' worden geïntegreerd in het publieke deel van het omroepgebouw en maken zo deel uit van het onroerend patrimonium.

Een korte wandeling met projectarchitect Bart Sibiel langs de centrale middengang geeft  een mooi tijdsbeeld van de  beeldende kunst  uit de late jaren '60 en de jaren '70.  De grote sculpturen van Pol Spilliaert, André Willequet, Frans Van den Brande en Felix Roulin (foto onder links) krijgen een vaste plaats in de patio's opzij van de middengang.

Het chemigram van Pierre Cordier (foto onder rechts) hangt aan de ingang NP.

Opvallende keramieken  van Paul Van Hoeydonck zijn ingewerkt in de muren van de middengang  en enkele werken van Georges Collignon  zijn te bewonderen aan de centrale ingang B-C.

Kunst ook op de werkvloer.

In 1974 vragen de Personeelsraden van BRT én RTB om ook kunst aan te kopen 'voor de versiering van de werkplaatsen die door een ruime groep personeelsleden gebruikt worden'.  Een commissie ad hoc koopt geregeld werken aan  voor collectieve ruimtes zoals de koffiekamers, het restaurant, vergaderzalen, rustruimtes en gangen. Afgevaardigden van de Installatiedirectie, de dienst VGV (Veiligheid, Gezondheid en Verfraaiing van de werkplaatsen) en de Vakverenigingen maker er deel van uit. Na 1977 stopt het gemeenschappelijk aankoopbeleid

van BRT en RTB . Aan VRT-zijde bouwt men het kunstpatrimonium verder uit met onder meer een mooie verzameling grafisch werk.  Luc Van der Borght, Leon Van Lokeren en Guido Beuckels zijn achtereenvolgens verantwoordelijk voor het beheer.

Deze VRT-collectie telt nu ongeveer 450 items van bekende en minder bekende artiesten en behoort tot het roerend VRT-patrimonium. Een groot gedeelte is nu om louter praktische redenen opgeslagen in 'de reserves'.

De afgelopen 20 jaar maakten individuele kantoren plaats voor collectieve ruimtes en grotere redactielokalen. Met het slechten van de wanden, verdwenen ook ettelijke vierkante meters expositieruimte. Maar niet alles kunstwerken zijn naar de reserves verbannen. In de patio op3G – ooit het zenuwcentrum van de radio – staan nog altijd het kleine marmeren beeldje van Willy De Meester en de opvallende constructie met 3 schilderijen van Pol Mara.

De befaamde keramist Piet Stockmans maakte in 1983 voor  het restaurant 123 kleine porseleinen tegels in wit en blauw. Ze zijn begin van de jaren 2000 verkocht. Een hoogst ongebruikelijke praktijk en naar de reden is het gissen. Jammer is het wel , vindt ook voormalig televisie-producer en kunstkenner Ludo Bekkers. Hij was geen lid van de selectiecommissie maar men won al wel eens zijn advies in. Hij introduceerde de commissieleden onder meer ook bij Piet Stockmans en Hilde Van Sumere, zo vertelt hij me aan de telefoon.

Onder het voorzitterschap van Adriaan Verhulst worden in totaal ook 35 kunstwerken voor de regionale gebouwen van Radio 2 aangekocht. Sommige staan nog op hun oorspronkelijke plaats, andere belanden na een verhuis  van de regionale omroep in de reserve, weer andere zijn nog spoorloos of komen elders terecht. Het grote schilderij 'Phoenix Arizona' van Jan Cox bijvoorbeeld hing oorspronkelijk in de inkomhal in Antwerpen. Nu domineert het  de vergaderzaal van de Raad van Bestuur op de Reyerslaan. CEO Bert De Graeve moet er een zwak voor gehad hebben. Hij maakte in '96 een budget vrij voor restauratie en ruilde het met 'Universum' van Hugo Heyrman.

Wat er in de toekomst met het VRT-kunstpatrimonium gaat gebeuren, is nog een vraagteken. Maar in het nieuwe omroepgebouw krijgt beeldend kunstenaar Philippe Van Snick (°1946) alvast een belangrijke inbreng. Van Snick is laureaat van de belangrijkste Vlaamse cultuurprijs 2017,  de Ultima 2017 voor beeldende kunst. Wordt het roerend of onroerend werk? Of ontroerend? We kijken er in elk geval naar uit.

Met dank aan Bart Sibiel (projectarchitect VRT) en Ludo Bekkers (voormalig TV-producer kunstprogramma's).

Meer informatie over de hierboven vermelde kunstenaars vindt u uiteraard op het internet.

(MB  24/06/18)