De collectie van de vzw Omroepmuseum omvat een aantal glasplaten van 8,5 x 10 cm met als  centraal thema: het medium radio. Glasplaten zijn eigenlijk gewoon dia's, maar dan op glas en niet op fotopellicule zoals wij die kennen van enkele tientallen jaren geleden. Ze worden in de jaren '20 en '30 vaak gebruikt als illustratie- of promotiemateriaal bij lezingen of toespraken.

Je kan ze vergelijken met de powerpointpresentaties van nu.

Pionier en marketeer.

Karel Vandepitte en zijn broer Robert, alias Pater Leopold,  maken dankbaar gebruik van glasplaten om het nieuwe medium radio te promoten. In een brochure van Karel 'Volksontwikkeling te lande door Radio en Lichtbeelden' wordt een en ander haarfijn uit de doeken gedaan. De Vandepittes zijn niet alleen radiofanaten, maar ook geboren marketeers. 

Karel en Robert Vandepitte zijn de broers van de West-Vlaamse radiopionier Juliaan Vandepitte (1894-1928).
Juliaan krijgt een opleiding radio-elektriciteit en wordt in het leger radio-instructeur. Hij is gebeten door radio en geeft al in 1923 het Tijdschrift Radio voor Vlaamse radio-amateurs en luisterclubs uit. Samen met zijn broer Robert experimenteert hij al in de jaren '20 met radio-uitzendingen in Vichte. Daaruit groeit de privé-zender Radio Kortrijk en vanaf 1934 de West-Vlaamse Radio Omroep (WVRO). Hij ijverde ook voor een Vlaamse Radio Bond. Juliaan sterft jong, maar Karel Vandepitte (1896-1949) neemt de fakkel over. Hij wordt in 1934 de eerste directeur van de WVRO, de omroep waarin ook de derde broer als medewerker een rol zal spelen. Robert Vandepitte (1893-1970) zal later bekend worden als pater Leopold. Hij presenteert vanaf 1937 in Kortrijk Het Mariahalfuurke. Dat programma loopt – met een onderbreking tijdens WOII – tot in 1967, dus ook nadat de WVRO na WOII opging in het NIR en nog later in BRT2.

De broers Vandepitte zijn de initiatiefnemers van de private zender Radio Kortrijk, in 1934 omgedoopt tot West-Vlaamse Radio Omroep (WVRO). Met een valiesje - in feite drie houten koffertjes - vol glasplaten gaan ze de boer op om het publiek warm te maken voor dat wonderlijke medium radio.

Projectiemethode.

De projectie van de glasplaten gebeurt aanvankelijk met een oxy-acetyleen- lamp, zo lezen we in Karels brochure. Dat is een moeilijke, dure en vooral erg gevaarlijke methode: het gas kan ontploffen. Maar al snel wordt er  overgeschakeld op meer geavanceerde projectoren. Eind jaren '20 zijn er zelfs toestellen op de markt die zowel op elektriciteit als op een accu kunnen werken. Dit is een oude projector uit onze collectie.

Glasplaten als promotiemiddel.

De brochure  'Volksontwikkeling te lande door Radio en Lichtbeelden' is de neerslag van een lezing van Karel Vandepitte. Hij geeft die op de leergang voor landelijke maatschappijleer in het “Paleis der Akademiën” in Brussel op 25 april 1930.  Het Omroepmuseum bezit een exemplaar van de tweede druk (1937, kostprijs 1 fr). Hoofdstuk I is gewijd aan de radio als medium. In Hoofdstuk II zet Karel uiteen hoe het gebruik van lichtbeelden de boodschap kan versterken. Maar hij voegt er meteen aan toe: er is nood aan geschoolde sprekers!

De brochure maakt deel uit van de reeks 'Propaganda-brochuren voor katholieke Radio-Aktie' en wordt uitgegeven door het Maandschrift Radio, waarvan Karel bestuurder is. Propaganda is dan nog geen beladen woord. De brochure is overigens een boeiend tijdsdocument, waarin we zo meteen grasduinen. Ze illustreert ook hoe men van meet af aan het medium radio inzet om het eigen gelijk te promoten, niet alleen aan katholieke zijde overigens.

Radio als aktiemiddel.

Karel Vandepitte omschrijft radio als 'het wereldwonder van onzen tijd' of nog lyrischer als  'een zwervende wonderfee'. Met het hele gezin naar de radio luisteren is 'een bron van huiselijk genot'. Karel schrijft het woord 'Radio' trouwens altijd met een hoofdletter!

Over de functie van het medium laat hij geen twijfel bestaan: hoofddoel is de culturele ontwikkeling van de mensen bevorderen en zeker van de laaggeschoolde plattelandsbevolking.

Deze glasplaten met de luisterspelgroep en het orkest van de WVRO dateren uit het midden van de jaren '30

Muzikale en andere ontspanning 'dienen om de uitzendingen aantrekkelijk te maken'.  Informatie over 'weergesteltenis, over schommelingen der marktprijzen, over ziekten van teelt of vee...'  moet de mogelijks wat conservatievere boeren aanzetten om ook een radio te kopen.

Elektriciteit in heel Vlaanderen: een opportuniteit.

In de jaren '20 wordt ook het platteland stilaan op het elektriciteitsnetwerk aangesloten en kan daar naar de radio geluisterd worden. Niet alleen naar de WVRO, maar ook naar steeds meer andere radiostations. Dat verontrust Karel, want ook  'verderfelijke richtingen' kunnen ongestoord de huiskamer binnendringen.

 'De omroep is een algemeen instrument waarop ieder aansluit, met die ongezonde mogelijkheid dat nu alle kleur en klank in hetzelfde kanaal afdruipen... Elk wordt zijn eigen sluismeester! Hierom is een breede radio-opvoedingsbeweging onmisbaar... Hierom moet de radio-omroep zoo ruim mogelijk in dienst van het goede worden veroverd!'.

Bij de WestVlaamse RadioOmroep van Karel Vandepitte situeert 'het goede ' zich uiteraard binnen de Katholieke Radio-Aktie. Ook op andere plaatsen in Vlaanderen zijn de privé-radiostations vaak geïnspireerd door levensbeschouwelijke of politieke overtuigingen. Twee bekende voorbeelden zijn  de socialistische Radio Vlaanderen in Gent en het liberale Radio Kerksken in Antwerpen.

Met de betere toestellen haalt de luisteraar ook steeds meer buitenlandse stations in huis. Geen wonder dat Karel bezorgd is over het zieleheil van zijn West-Vlaamse achterban. Maar zijn pleidooi om naar radio te leren luisteren, is ondanks die wat eenzijdige benadering toch opmerkelijk. Mediawijsheid moet je aanleren, zo zouden we dat nu formuleren.

Toemaatje.

Niet alle glasplaten in onze collectie zijn even mooi bewaard. Sommige exemplaren hebben duidelijk geleden onder het veelvuldig gebruik of de tand des tijds.  Maar deze 'cantatrice devant micro' heeft nog niks van haar charme verloren.

____________________________________________________________________________________