Het tijdsein: pure nostalgie.

Bij mijn grootouders op het dressoir stond een donkerrode bakelieten radio uit de jaren '50. Elke middag net voor het nieuwsbulletin van 12u werd die aangezet en werd er gewacht op...  het tijdsein: 6 muzikale tikjes, waarvan het zesde precies het uur aangaf.* Daarop gaf mijn opa de grote wijzer van de klok in de woonkamer een duwtje naar rechts, zodat hij weer precies wist hoe laat het was. Beluister het hier :    

Het tijdsein was decennialang een vast onderdeel van de radio-uitzendingen. Vanaf 1933 – de pioniersjaren van het NIR in de Bolwerkstraat in Brussel – werd het tijdsein voor 12u, 13u, 17u en 20u uitgezonden. Dat proces verliep toen al helemaal automatisch. Er waren niet minder dan vijf klokken mee gemoeid.

Het tijdsein werd in die tijd  aangestuurd door 'een speciale pendule' bij de Sterrenwacht in Ukkel.  Die klok was door een vaste telefoonlijn verbonden met de radiocentrale in de Bolwerkstraat en activeerde daar een relais dat op zijn beurt het muzikaal tijdsein in werking zette. Maar er was meer:  die pendule wordt juist gezet volgend de resultaten der astronomische waarnemingen en de aanduidingen van vier fundamentele pendules met constante drukking en constante temperatuur van de Sterrewacht.*

Men ging er prat op dat de tijdsweergave tot op ¼ seconde na correct was!

De eerste jaren zond het NIR alleen in de vooravond en 's avonds uit. In 1933 begon de uitzending om 12u. Maar na het middagprogramma was er weer een onderbreking tot 17u. Wie zijn radio tijdens die pauzes aanzette, hoorde helemaal niks, hoogstens wat ruis. Om de luisteraars tijdig te laten afstemmen, had men er iets op gevonden: wanneer het uur samenvalt met de aanvang van de uitzendingen, wordt het tijdsein voorafgegaan door een scherp gefluit van 15 seconden, dat een halve minuut voor het uur van de uitzending inzet.* Daar gingen je oren vast wel van tuiten.

Het tijdsein verdween in de loop van 2001 uit de 'flow' van de radionetten, omdat het radiosignaal via DAB en satelliet een klein beetje vertraging heeft en de informatie voor de luisteraar toch niet meer correct was.

In Nederland was er even een actiegroep 'de vrienden van het tijdsein' die heftig protesteerde tegen de afschaffing. Maar in Vlaanderen verdween het tijdsein letterlijk en figuurlijk geruisloos uit de ether.

Het synchroniseren van de studioklokken gebeurt al vele decennia met een internationale standaard, de zogenaamde IRIG-tijdscode die door een moederklok wordt gegenereerd. De IRIG-standaard werd bedacht door het Amerikaanse leger (Inter-Range Instrumentation Group) en algemeen aanvaard in 1960.  Voor het juist zetten van de moederklok gebruikte men vroeger bij ons een zender in Frankfurt, nu gaat dat via GPS.

In de meeste studio's hangen nog altijd wijzerklokken. Soms zijn het nog echte wijzers, soms zijn het wijzers die digitaal gemaakt worden via LCD-scherm of LED. In de toekomst zullen ze waarschijnlijk ook verdwijnen en vervangen worden door een volledig digitale aanduiding waarbij de seconden ook afgebeeld worden d.m.v. twee cijfers.

* Jaarverslag NIR 1934.

Met dank ook aan vrt-collega Paul Piens voor de recente informatie.

_________________________________________________