Nova Zembla : kwissen onder de sterren
Slechts 33cm x 33cm meet dit kleinood, en zo'n 11 cm hoog. Deze mooi bewaarde houten maquette werd in 1990 door een decorontwerper van BRTN ontworpen om het programmaconcept van een nieuwe toeristische tv-kwis Nova Zembla te visualiseren. In analoge tijden was deze werkwijze niet ongebruikelijk, nu worden dergelijke projecten virtueel uitgewerkt.
Meestal verdwenen maquettes na gebruik in de prullenbak. Maar gecharmeerd door het mooie design heeft de regisseur van Nova Zembla Koen Berckmans dit exemplaar jarenlang bewaard. Hij schonk de stille getuige van een woelig stukje omroepgeschiedenis aan het Omroepmuseum. Koen Berckmans: In de memorabele jaren '89 en '90, met de hete adem van de startende VTM in de BRTN-nek, werd in ijltempo gesleuteld aan de uitzendschema's van (toen nog) TV1 en TV2. Zo werd het legendarische programma Van Pool tot Evenaar - niet minder dan 18 jaar een vaste waarde op zondag in de vooravond – verbannen naar het museum van de omroepgeschiedenis. Het aartsmoeilijke Van Pool tot Evenaar was een kruising tussen een kwis en een reisprogramma en werd onder meer gepresenteerd door grote tv-namen als Pros Verbruggen, Nand Baert en Paul Ghijsels.
In afwachting van een volledig nieuw uitzendschema moest er een nieuwe toeristische kwis in de plaats komen, toegankelijker én vrouwvriendelijker. In Nova Zembla speelden elke keer zes kandidaten mee, hun sympathisanten zaten op de tribunes. Drie dames en drie heren testten in een eerste deel en twee ronden hun kennis tegen elkaar uit. De twee besten vormden in het tweede deel een koppel en speelden SAMEN voor de superprijs: een reis naar het onderwerp van de kwis. Nova Zembla had dus ook een beetje weg van een datingprogramma, al mocht dat zeker niet gezegd worden. Daar was de tijd nog niet rijp voor. Ook geen ernstige presentator meer, maar een frisse jongedame Alexandra Potvin. Zij haalde het in de presentatieproeven van veel bekend volk onder wie ook Chantal Pattyn.
Het decor stelt de cockpit van een ruimtetuig voor. Zes passagiers/piloten zaten in een stoel met joystick en keken naar een groot raam. Het raam werd ingevuld door een groot projectiescherm waarop de film of de een andere visuele ondersteuning bij de kwisvragen geprojecteerd werd. Links en rechts van dat scherm werd een zwarte doek (een infini in het jargon) getrokken met daarop ontelbare zilveren spikkels op ongelijke afstand en van verschillende grootte zodat het leek of het ruimtetuig zich tussen de sterren bewoog. Om aan programmamakers duidelijk te maken hoe dat concept er in de praktijk kon uitzien, maakte de decorontwerper deze maquette, aldus Koen Berckmans. Het resultaat : Links de maquette, rechts een schermbeeld.
De toeristische tv-kwis Nova Zembla was geen lang leven beschoren. In het BRTN-Jaaroverzicht 1991 lezen we dat er in totaal 20 afleveringen gemaakt werden. De eerste 13 afleveringen van 55' werden in het voorjaar om de 14 dagen op zondag in de vooravond geprogrammeerd. Vanaf september '91 werden 7 nieuwe afleveringen van 50' op zondagnamiddag geïntegreerd in '1 voor Iedereen'. Niet elke bestemming was veraf : als proevertje geven we het begin van de aflevering over Friesland.
(mb 10/5/20) Met dank aan Koen Berckmans en aan het VRT-beeldarchief.