Een bolleke voor de regionale omroep
We schrijven 2004. De 5 regionale omroepen van Radio 2 krijgen elk een compacte zend- en reportagewagen. Een zesde gelijkaardige wagen staat ter beschikking van de andere radionetten.
De wagens worden aangekocht om de regionale redacties van Radio 2 te versterken. Nieuws kan voortaan van om het even waar meteen live in de ether gestuurd worden. In de concurrentiestrijd met de kranten is het voor Radio 2 op dat moment een niet onbelangrijk tijdsvoordeel.
De monovolumes worden uitgerust met het satellietsysteem van Thrane & Thrane TT 3080 met een zelfrichtende antenne. Het systeem wordt op het dak van een Mercedes Vaneo geplaatst en oogt als een grote halve bol. De reportagewagentjes hebben dan ook snel hun bijnaam: de bollekes. Zie de foto's hieronder voor een binnenzicht in de bolletjes. Aan één kant de antenne, aan de andere de elektronica.
Na 10 jaar trouwe dienst zijn deze monovolumes in de loop van 2014 vervangen door een modernere versie.
Het zendsysteem en de apparatuur binnenin zijn geschonken aan het Omroepmuseum. Enkele handige leden staken op 12/2/2015 de handen uit mouwen om een en ander vakkundig te ontmantelen.
Pionier in snelle, regionale nieuwsgaring.
Met de ‘bollekes’ begint voor de regionale redacties een nieuw hoofdstuk op het vlak van nieuwsgaring. De keuze voor het Deense satellietsysteem is ook een beetje pionieren.
Wim Moortgat, hoofd productiefaciliteiten radio:
“Het satellietsysteem werd initieel ontwikkeld voor maritieme toepassingen. Wij waren bij de allereerste omroepen om deze satelliettechnologie voor broadcast – en meer bepaald voor nieuwsgaring – te gebruiken. Snelle en kwaliteitsvolle nieuwsverslaggeving ‘on the spot’ was en is belangrijk in de concurrentiestrijd. Niet alleen voor Radio 2, maar ook voor de Radionieuwsdienst in het Omroepcentrum was het nuttig om nieuws van op om het even waar in Vlaanderen en Brussel vlug in de ether te hebben. Op vraag van de ‘werkgroep geïntegreerd nieuws’ werd in de wagens dan ook zowel het opname- en uitzendsysteem van Dalet als van Costar geïnstalleerd. Zo kon iedereen ermee werken”.
Van die werkgroep ‘geïntegreerd nieuws’ maken de 5 nethoofden van de regionale omroepen en 2 coördinatoren van de Radionieuwsdienst deel uit. Zij zien heel wat mogelijkheden in de flexibiliteit van het nieuwe concept (verslag 2/9/2003). Men opteert voor Inmarsat als satellietsysteem. Het is eenvoudig in het gebruik én de verschillende wagens kunnen gelijktijdig werken. Men raamt het gebruik op 5’ satelliettijd per dag en dat gedurende 250 dagen per jaar. Streefcijfers die, zo blijkt later uit de praktijk, gemakkelijk gehaald, zo niet overtroffen worden.
De inrichting van de reportagewagen.
Het satellietsysteem koopt de VRT aan bij de Deense firma Thrane & Thrane. De compacte bolvormige satellietantenne wordt op een metalen platform bevestigd en dat wordt gemonteerd op twee dakdragers. De installateur Amptec krijgt de opdracht om het geheel op maximum 2cm boven het dak van de wagen te plaatsen.
Het ombouwen binnenin gebeurt door de VRT-technici van de dienst Onderhoud – ‘het labo’ in de wandeling genoemd – en personeel van de installateur.
De VRT levert naast het satellietsysteem ook een montage-PC werkend op 12V met klavier en muis, de Glensound GSGC 5 isdn-codec en -mixer, de diversityontvanger Sennheiser EM 3032 aangepast naar 12 V, een retourzender Sennheiser SR 3054 aangepast naar 12V, de dakantennes met coaxkabel en het LCD-scherm werkend op 12V.
Alle andere onderdelen zoals kabels, connectoren, verzwakkers, en impedantieaanpassers
worden door de externe firma geleverd en geïnstalleerd. Die bouwt de pc, de ontvanger en de retourzender schokvrij in en zorgt ervoor dat elk toestel voldoende gekoeld wordt. De aannemer zorgt ook voor de verzwakkers om hoog niveau toestellen te kunnen aansluiten op microfooningangen.
Flexibel, handig en zuinig qua personeelsinzet.
Met nieuwe reportagewagens kunnen de regionale redacties van Radio 2 nieuws van om het even waar meteen live in de regionale uitzendingen brengen. Maar ze worden ook gebruikt als ‘mobiel kantoor’. De redacteur/trice heeft immers alle faciliteiten aan boord om bijdragen af te werken en door te sturen voor uitzending tijdens het volgende regionale nieuwsbulletin.
De wagens hebben nog een voordeel, ze vergen minder personeel dan hun voorgangers. Bij Omroep West-Vlaanderen en Antwerpen rijden de ‘bollekes’ bijna altijd uit met 1 technicus en 1 reporter. Maar het bedienen van de apparatuur en de zelfrichtende antenne blijkt erg vlot te gaan. In de andere omroepen – Vlaams-Brabant, Limburg en Oost-Vlaanderen – wagen sommige reporters zich na verloop van tijd dan ook solo met ‘een bolleke’ op pad. Dat doen ze als er geen technicus beschikbaar is én de moeilijkheidsgraad van de opdracht het toelaat.
Getuigenissen uit de Oostvlaamse praktijk.
De komst van de regionale zendwagen had op de redactie duidelijk zijn voor en tegen, aldus Hendrik Coleman, manager Partners & Infrastructuur R2 OVL-WVL: “Het wagentje was bedoeld om bestuurd en gebruikt te worden door de programmamakers zelf, als het kon zonder technicus. De programmamakers zaten uiteraard met watervrees en de technici voelden zich ‘gepasseerd’… Waar het ‘brandde’ konden we er nu als eerste bij zijn, maar als reporter moest je er dan ook als eerste bij zijn. En dat zorgde voor stress”.
Bovendien waren journalisten toen niet gewend om met technische zaken bezig zijn . Handige laptops waren er in het begin evenmin en de montage-PC in de wagen had last van de schokken tijdens het rijden. Het was ook altijd bang afwachtend of de satellietverbinding zou lukken. Hendrik Coleman: “Een goed zicht op het zuiden was - en is nog altijd- een eerste vereiste. In een stad of in bosrijk gebied is het niet gemakkelijk om een geschikte locatie te vinden . Maar nood breekt wet, en dus werd de zendwagen soms op ‘verboden’ terrein neergepoot. Je moest dan al wel eens een ijverige politieagent of parkeerwachter overtuigen om een oogje dicht te knijpen… in het belang van de journalistieke actualiteit! Maar als de opdracht tot een goed einde werd gebracht, was het “Yes, we did it”- gevoel natuurlijk des te groter. Gaandeweg begon dit allemaal aardig te lukken. En zo werd de satellietwagen op enkele maanden tijd een onmisbaar instrument van de dagelijkse verslaggeving”.
In de regionale omroep Oost-Vlaanderen stond Diane Pieters mee in voor het dagelijkse onderhoud van de wagens, inclusief de zendwagen: “ De satelliet op de wagen zorgde ervoor dat je met een bijkomende hoogte van ruim 70 cm moest rekening houden. Redacteurs dachten daar niet altijd aan bij het inrijden van een ondergrondse parking of bij het passeren van een poort die nog niet helemaal open stond. Met alle gevolgen van dien…”
Had men de wagen niet helemaal goed afgesloten, dan bleef de verlichting binnenin branden. De volgende dag was de batterij leeg en… de vliegende reporter werkloos. Een van de redacteurs kreeg onderweg naar Aalst eens een klapband en telefoneerde vertwijfeld naar Diane Pieters: “Hij belde me om te vragen waar de reserveband opgeboren zat. Na lang zoeken werd geen reservewiel, maar een spuitbus gevonden. Tja, daar ben je niet veel mee bij een klapband. En de reportage mochten we ook vergeten.
Eén van de eigenaardigheden van onze Mercedes was ook ‘het kerstboomeffect’. Plots begonnen dan alle lichten binnen en buiten de auto te knipperen en gingen de sluitingen van de deuren op en neer. Niet leuk om zo te moeten rondrijden. Na vier vergeefse bezoeken aan de garage heb ik de zaak zelf opgelost: alle deuren één voor één openen en weer goed sluiten en dan ging de kerstboom uit . Je moet het maar weten ...”.
Nieuwe wagens.
Wim Moortgat: ‘De ‘bollekes’ hebben ervoor gezorgd dat de regionale redacties korter op de bal konden spelen. Door de dure airtime – 5 à 6 €/minuut - en door de evolutie in het mobiel doorsturen van files via internet is het gebruik van de satelliet in de wagen de laatste jaren wat afgenomen. De nieuwe satellietwagens maken over satelliet een IP/internet-verbinding, waardoor de reporter alle kantoorfaciliteiten ook op verplaatsing heeft. Hij of zij kan live gaan met audio en eventueel ook video en heeft heel gemakkelijk toegang tot bijvoorbeeld het i-news-systeem. De nieuwe generatie wagens is ook weer een stuk goedkoper in bouw en gebruik.’
Wim Moortgat, Hendrik Coleman, Diane Pieters (allen VRT) en Georges Lemmens (Amptec) bezorgden illustraties en achtergrondinformatie. Waarvoor hartelijk dank!
Marleen Bergen, maart 2015.