Een warme lenteavond in mei... In de huiskamer van Ben Buchta in Gooik wacht een verrassing: een platengraveermachine uit de jaren '50 van het Amerikaanse merk Presto Recording Company.

Bij de Presto 6N ook alle toebehoren: microscoop, versterkers, voeding, begrenzer, vervangingsonderdelen, blanco fonoplaten én ambachtelijk gemaakte houten meetstokjes  om de duur van een opname te verifiëren. Een prachtig en uniek geheel!  De randapparatuur is wellicht goedkopere zelfbouw. Ze is in elk geval niet van Presto, maar misschien wel gemaakt op basis van Presto- schema's.

Ben is projectingenieur en al jaren een gepassioneerd verzamelaar en hersteller van oude (analoge) bandopnemers en platenspelers. Via een advertentie in het Brusselse weekblad VLAN  komt hij in de jaren '80 bij een zekere meneer Bulckaen terecht.  Die is de eigenaar van de firma CRM, een professionele opnamestudio annex herstellingsatelier voor televisietoestellen in hartje Brussel. Daar staat ook een oude graveermachine. Die werd in de jaren '50 ook gebruikt om opnames voor privé-gebruik te maken, zo vertelt Bulckaen aan  Ben. De registratie gebeurde meestal op een lakplaat, een zeer vlakke aluminium schijf bedekt met niet erg slijtvaste celluloselak. Je kon de platen  dan ook maar een keer vijf zonder hoorbaar kwaliteitsverlies afspelen.

Een uitvoerige technische uitleg over de Presto 6N vindt u elders op deze website (lees meer...)

CRM maakte niet alleen (commerciële) muziekopnames. Onder de klanten ook heel wat gewone mensen die

berichtjes kwamen inspreken of de eerste geluidjes van hun jonge spruiten op grammofoonplaat lieten vastleggen. Die platen werden vaak naar familieleden in Belgisch-Congo opgestuurd. Maar voor die overzeese zendingen gebruikte men vermoedelijk niet de dure, erg broze lakplaten, wel een goedkopere versie in plastic. De platen werden in een aangepaste hoes verpakt. Ook daarvan heeft Ben Buchta een mooi exemplaar bewaard, helemaal jaren '50!

Als Congo in 1960 onafhankelijk wordt en de meeste Belgen terugkeren, is er nauwelijks nog vraag naar dergelijke privé-opnames. Platen graveren is dan ook een verouderd procédé geworden. De graveermachine staat bij CRM stof te vergaren. Vandaar dat Bulckaen een goeie 20 jaar later het toestel wil verkopen. Ben is van plan om er eigen opnames mee te maken en er platendraaiers mee uit te testen. Maar dat voornemen is nooit gerealiseerd. De Presto 6N met toebehoren krijgt nu uiteraard wel een prominente plaats in de collectie van het Omroepmuseum in het Radiohuis in Leuven.

CRM was zeker  niet de enige firma die in de jaren '50 opnames voor privé-gebruik maakte met zo'n graveermachine. Ben verwijst onder meer naar de firma NTT (Nieuwrode Toon Techniek). NTT had naar verluidt een nog betere graveermachine. NTT schakelde later over op het persen van commerciële vinylplaten o.a. voor het Apple-label van The Beatles.

In tijden van internet lijkt het opsturen van platen naar exotische oorden een merkaardige praktijk. Je kan je levendig voorstellen dat mensen wel behoorlijk zenuwachtig waren voor de opname, maar toch hun beste beentje voorzetten. Zoals het meisje op deze leuke foto.

De eerlijkheid gebiedt om te vermelden dat dit kiekje genomen werd  in een NIR-studio. De Wereldomroep van de openbare omroep zond jarenlang op de korte golf – dus via de ether - boodschappen uit van Vlamingen aan familieleden in het buitenland. Tot 1960 telden die programma's veel luisteraars in Centraal-Afrika. Maar 'Groeten voor zeelieden' was zelfs tot in de jaren '70 populair.

____________________________________________________